اهمیت حفظ سلامت بانوان در دوران بارداری و شیردهی

تولد فرزند یکی از مهم ترین اتفاقاتی است که برای هر زن و مردی ممکن است رخ دهد و می تواند زندگی آنان را از هر جهت دچار تغییرات فراوان کند. البته که سهم مادران در این زمینه بیشتر است! زنان با شروع دوران بارداری و پس از آن شیردهی به فرزند، تغییرات جسمی و روحی زیادی را متحمل می شوند. علاوه بر این، برخی مادران از بیماری های زمینه ای مانند کم کاری تیروئید، دیابت و … رنج می برند که باید در این دورانها به خوبی کنترل شوند تا نه به مادر و نه به کودک آسیبی وارد نشود؛ لذا حفظ سلامت مادر در دوران بارداری و شیردهی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مقاله از مجله داروتیم به راه های حفظ سلامت بانوان در دوران بارداری و شیردهی و نکات حائز اهمیت در این دوران می پردازیم.

تغذیه در دوران بارداری و شیردهی

یکی از مهم ترین فاکتورهای حفظ سلامت در دوران بارداری و شیردهی، توجه به نوع تغذیه در این دوران است. در دوره بارداری و شیردهی، رژیم غذایی کامل و کافی هم سلامت و زیبایی مادر را حفظ می کند و هم رشد کودک را تامین می نماید.

تغذیه دوران بارداری از آن جهت حائز اهمیت است که رشد و نمو کامل جنین رابطه تنگاتنگی با تغذیه مادر داشته و تنها راه برآوردن نیازهای انرژی و ساختاری او از غذاهای مصرفی مادر است. در دوره حاملگی صرف زیاد غذا خوردن کافی نیست! بلکه رژیم غذایی مادر باید از مقدار و تنوع کافی برخوردار باشد تا بتواند جوابگوی نیازهای خود و کودکش باشد. از طرفی نیاز بدن یک زن باردار به برخی ریز مغذی های ضروری مانند آهن، روی و کلسیم چندین برابر می شود؛ بنابراین منابع غذایی حاوی این ریز مغذی ها را باید بیشتر مصرف نمود. علاوه بر این می توان برای تامین احتیاجات تغذیه ای در این دوران از مکمل های تخصصی این زمینه کمک گرفت.

همچنین در صورتی که مادر دارای یکی از شرایط می باشد، بهتر است جهت دریافت رژیم بارداری تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرد:

• بارداری در سن کمتر از 19 سال
• بارداری دو قلویی یا چند قلویی
• داشتن سابقه چندین زایمان با فاصله کوتاه از هم

ماجرا به همین جا ختم نمی شود و مادر باید کودکش را از شیر خود تغذیه کند. تغذیه با شیر مادر مناسب ترین، ایمن ترین و طبیعی ترین روش تغذیه شیرخوار است که علاوه بر تامین انرژی، می تواند سبب تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر بیماری ها شود. برای اینکه این امر به خوبی صورت بگیرد، تغذیه در دوران شیردهی باید جدی گرفته شود. تمرکز مادر بر انتخاب های سالم غذایی به تولید شیر کمک بسیاری می کند و پذیرش برخی غذاها پس از شروع تغذیه تکمیلی را برای کودک آسان تر می کند.

مادر شیرده باید از تمامی گروه های غذایی در رژیم خود استفاده نموده و از مصرف شکلات، قهوه، نوشابه های گازدار و مواد غذایی نفاخ دوری کند. همچنین انجام ورزش های سبک که باعث افزایش توان بدنی مادر و کاهش استرس می شود، بسیار توصیه می شود. علاوه بر این برای حفظ بیشتر سلامت، بهتر است مادران شیرده به فکر رژیم های کاهش وزن نباشند و با قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید به مدت حداقل 20 دقیقه در روز، از پوکی استخوان و مشکلات ناشی از آن در سنین بالاتر جلوگیری کنند.

اتفاقات شایع در دوران بارداری و شیردهی

از آنجایی که تغییرات بانوان در دوران بارداری و شیردهی بسیار متنوع است، ممکن است به اتفاقاتی برخورد کنند که شاید تا قبل از این مشاهده نکرده بودند! یکی از این موارد خونریزی در دوره بارداری است.

لکه بینی و خونریزی در زمان بارداری عارضه ای شایع برای بسیاری از خانم هاست. علل بروز خونریزی متفاوت است و مدت زمان و شدت بروز خونریزی، بسته به علت آن می باشد. لکه بینی همیشه نشانه وجود یک مشکل حاد نیست اما بعضی اوقات می تواند نشانه عارضه ای جدی مانند بارداری خارج رحم یا سقط جنین باشد. لانه گزینی جفت، عفونت، مقاربت جنسی، تغییرات هورمونی، معاینات دهانه رحم و زایمان زودرس از جمله عوامل خونریزی در دوره بارداری است. اما چه خونریزی در بارداری خطرناک است؟

خونریزی در دوران بارداری امری شایع است ولی مادران باردار را بسیار نگران سلامت خود و جنین می کند. اوایل بارداری خونریزی به صورت خفیف، بدون درد و به صورت لکه بینی است. این نوع خونریزی معمولا خطرناک نیست و ناشی از تغییرات بارداری است؛ اما اگر خونریزی در سه ماهه آخر بارداری به خصوص ماه آخر باشد، ممکن است خطرات جدی در پی داشته باشد.

دفع پروتئین در بارداری یکی دیگر از مشکلاتی است که می تواند زنان حامله را درگیر کند. دفع پروتئین تا حدودی به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی که هنگام بارداری در بدن مادر به وجود می آید، طبیعی است و پس از زایمان به حالت نرمال خود باز می گردد اما اگر میزان آن بیش از حد طبیعی باشد، باید توسط متخصص زنان و زایمان مورد بررسی قرار گیرد.

دفع پروتئین خود یک بیماری جداگانه محسوب نمی شود که درمان اختصاصی داشته باشد؛ بلکه به دلیل وجود عارضه و بیماری های دیگری همچون مسمومیت بارداری، دیابت، عفونت ادراری بیماری های کلیوی چنین مشکلی ایجاد می شود. بنابراین باید به پزشک مراجعه کنید تا وی علت اصلی را تشخیص و اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهد تا عارضه دفع پروتئین بهبود پیدا کند.

عارضه بعدی که مادران جوان را درگیر می کند، ریزش مو در دوران شیردهی است. این عارضه عموما در سنین دو تا چهار ماهگی کودک، مادر را درگیر می کند و میزان آن با توجه به شرایط جسمانی مادران متفاوت است. البته ریزش مو به دلیل شیردهی به نوزاد نمی باشد بلکه این عارضه در زنانی که سقط جنین نموده اند و یا با شیر خشک نوزاد خود را تغذیه می کنند نیز مشاهده شده است.

در واقع تغییرات هورمونی پس از زایمان، افزایش استرس و کمبود مواد مغذی در مادران علت اصلی ریزش مو در دوره شیردهی هستند. برای درمان موثر این عارضه اول از همه باید از یک شامپوی مناسب برای موهایتان استفاده کرده و از عادات غلطی که به موهایتان آسیب می رساند دوری کنید. در قدم بعدی با انجام مدیتیشن و فعالیت های بدنی مناسب، استرس خود را کاهش داده و با اصلاح تغذیه و استفاده از مکمل های مناسب دوران شیردهی، کمبودهای تغذیه ای خود را جبران نمایید.

مکمل های مناسب دوران بارداری و شیردهی

دسته ای از مکمل ها هستند که به صورت اختصاصی برای حفظ سلامت عمومی بدن مادران حین بارداری و شیردهی فرموله شده اند. این مکمل ها به هیچ عنوان جایگزین یک رژیم غذایی سالم نبوده و باید آنها در کنار رعایت سایر نکات تغذیه ای استفاده نمود. تعدادی از این مکملها عبارتند از:

کپسول پرینامکس برست فیدینگ یوروویتال: این یک مکمل غذایی ویژه محسوب می شود که تمامی نیازهای مادر و نوزاد او را تامین می کند. همچنین با مصرف کپسول پرینامکس برست فیدینگ یوروویتال می توان عوارض پس از زایمان مانند ریزش مو، مشکلات پوستی و … را کاهش داد.

قرص پریناویت آیزن آپوویتال: قرص پریناویت آیزن آپوویتال نیاز مادر باردار به تمامی ریز مغذی‌ها را برای خون سازی، تامین انرژی و تقویت سیستم ایمنی در دوران بارداری تامین کرده و به تقسیم سلولی و رشد بافتی کمک می‌کند.

مکمل غذایی لیدی میل فاسبل مخصوص زنان باردار و شیرده: یک مکمل غذایی منحصربه فرد که شامل تمامی مواد مغذی حیاتی مانند پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی است. لیدی میل فاسبل باعث جلوگیری از چاقی در دوارن بارداری می‌شود.

کپسول سافت ژل مولتی پریناتال دانا: یکی از بهترین مکملهای تغذیه ای است که از سوء تغذیه در زنان باردار و شیرده جلوگیری می کند. قرص مولتی پریناتال برای چاقی موثر بوده (به واسطه وجود ویتامینهای گروه B) و مخصوصا به مادرانی که وزن کمی دارند، توصیه می شود.

بیماری های زمینه ای در دوران بارداری

بیماری های مختلف در دوران بارداری به خصوص بیماری های زمینه ای می تواند سلامت مادر و جنین را در شرایط پر ریسکی قرار دهد؛ بنابراین برای حفظ سلامت مادر و کودک، مشورت با پزشک و کنترل این بیماری ها ضروریست. تعدادی از این بیماری ها عبارتند از:

دیابت: بالا بودن سطح قند خون در اوایل دوران خصوصا در سه ماهه اول می تواند منجر به نقص های مادرزادی در جنین شود. همچنین این موضوع می تواند احتمال سقط جنین یا سایر مشکلات مربوط به دیابت را افزایش دهد. از آنجایی که در اغلب موارد، زنان تا هفته چهارم از حاملگی خود بی اطلاع هستند، کنترل قند خون پیش از بارداری بسیار حائز اهمیت است.

بهترین راه برای کاهش خطرات ناشی از دیابت در دوران بارداری، کنترل کامل آن قبل از بارداری است. در صورتی که از انسولین یا داروهای خاصی استفاده می کنید، قبل از اقدام به بارداری حتما با پزشک مشورت نمایید. همچنین داشتن یک رژیم غذایی مناسب و توجه بیشتر به غذاها و مقدار کالری مصرفی، از مشکلات ناشی از سطح قند خون در این دوره جلوگیری می کند.

اختلالات غده تیروئید: جنین برای رشد در ماه های اول به هورمون های تیروئید مادر وابستگی شدید دارد؛ لذا هر مشکلی که باعث بروز اختلال در عملکرد غده تیروئید و ترشح هورمون های آن شود، می تواند مشکلاتی را برای جنین ایجاد کند. این اختلال می تواند خود را به دو شکل نشان دهد: هیپو تیروئیدی (کم کاری غده تیروئید) و هایپر تیروئیدی (پر کاری غده تیروئید).

وقتی غده تیروئید مقادیر کافی از هورمون های تیروئیدی را تولید نمی کند، منجر به بروز کم کاری غده تیروئید می شود. این هورمون ها برای رشد سالم مغز جنین ضروری هستند. از طرفی زنان باردار نسبت به زنان غیر باردار، به 66 درصد ید بیشتری نیاز دارند؛ بنابراین کم کاری تیروئید در بارداری اثرات منفی بر رشد مغز و سایر اندام های جنین داشته و ممکن است منجر به پایین بودن هوش کودک پس از تولد شود. علاوه بر این، هیپوتیروئیدی می تواند مشکلاتی چون سقط جنین، تولد نوزاد نارس، پره اکلامپسی و یا تولد نوزاد مرده را به دنبال داشته باشد.

نوع دیگر اختلال غده تیروئید، پرکاری آن است. اگر هایپر تیروئیدی در دوران بارداری به خوبی مدیریت نشود، می تواند ریسک نارسایی قلبی یا پرکاری تیروئید در نوزاد و یا حتی تولد نوزاد مرده را در پی داشته باشد. سقط جنین، جدا شدن زودرس جفت، زایمان پیش از موعد، پره اکلامپسی، وزن کم هنگام تولد و محدودیت رشد داخل رحمی از جمله مشکلاتی است که در صورت عدم کنترل پرکاری تیروئید می تواند گریبانگیر مادر و نوزاد شود.

البته در هیچ یک از اختلالات بالا جای هیچ نگرانی نیست! اما به شرطی که مادر قبل از بارداری برای کنترل بیماری خود به پزشک متخصص مراجعه کند. پزشک می تواند با انجام آزمایش و بررسی سطح هورمون های تیروئیدی در خون، داروهای مصرفی مادر باردار را تنظیم کرده و از بروز تمامی این مشکلات جلوگیری کند.

کلام آخر

دوران بارداری و شیردهی از مهم ترین دوره های زندگی محسوب می شود که هر مادری آن را تجربه می کند. مادران در این دوران با حجم زیادی از تغییرات فیزیولوژیکی، جسمی و روانی روبرو می شوند؛ به همین دلیل حفظ سلامتی در این دوران هم برای مادر و هم کودک دارای اهمیت فراوانی است. در این مقاله مفصلا به عوارض شایع دوران بارداری، تغذیه مخصوص این دوران و … پرداختیم. امیدواریم این بلاگ برای به حداقل رساندن عوارض این تغییرات و تجربه هر چه بهتر حس مادری، مفید باشد!