بارداری برای هر زنی یکی از بهترین دوره های زندگی وی محسوب می شود. در این دوره، با اینکه مادر بیشترین تغییرات فیزیولوژیکی را متحمل می شود اما با تولد نوزادی سالم تمامی این سختی ها برایش شیرین می شود. برای اینکه دوران بارداری برای مادر آسان تر طی شده و در روند رشد و نمو جنین نیز خللی وارد نشود، انجام مراقبت های پیش از بارداری و حین آن ضروریست. یکی از این اقدامات اصلاح تغذیه و در صورت نیاز اقدام به رفع نیازهای تغذیه ای توسط مکمل هاست.
تغذیه در دوران بارداری از اهمیت بالایی برخوردار بوده و کیفیت و تنوع غذاهای مصرفی در طی این دوره، در سلامت جنینی که متولد می شود بسیار تاثیر گذار است. یک مادر باید حتی قبل از اقدام به بارداری، برای اصلاح سبک تغذیه خود اقدام کند؛ به طور مثال اگر خانمی پیش از بارداری به علت ابتلا به بیماری های سیستمیک مزمن و یا با هدف لاغری از رژیم غذایی خاصی پیروی می کند، باید حتما قبل از بارداری برای چگونگی ادامه دادن برنامه غذایی خاص خود با پزشک مشورت نماید. همچنین بارداری قبل از 18 سال و پس از 35 سالگی می تواند مخاطره آمیز باشد. کم بودن ذخایر بدن به خصوص در سنین پایین تر از 18 سال باعث می شود تا مادر نتواند به خوبی مواد مغذی لازم برای رشد جنین خود را فراهم کند و این امر هم سلامت مادر را به خطر انداخته و هم منجر به تولد نوزادی کوچک و ضعیف می شود.
از دیگر اقدامات مهمی که باید پیش از بارداری صورت بگیرد، استفاده از مولتی ویتامین ها و مکمل های قبل بارداری است. پیش تر در مقالات قبلی به اهمیت استفاده از مولتی ویتامین ها در دوران بارداری پرداختیم. در همین مقاله اشاره کردیم که کمبود ماده مغذی حیاتی مثل اسید فولیک می تواند آسیب های جبران ناپذیری به سلامت جنین وارد کند. کمبود اسید فولیک در سه تا چهار هفته اول بارداری می تواند منجر به شکل گیری ناقص لوله های عصبی جنین شود؛ لذا مصرف مکمل هایی همچون قرص پرگناکر کانسپشن ویتابیوتیکس و قرص فولیک اسید آپوویتال برای تامین این ماده مغذی می تواند مفید باشد.
چرا مصرف مکمل بارداری اهمیت دارد؟
با شروع دوران بارداری، بدن مادر علاوه بر تامین نیازهای تغذیه ای خود ملزم به تامین مواد مغذی برای رشد و شکل گیری جنین نیز هست. اگر این مواد ضروری در بدن مادر به اندازه کافی وجود نداشته باشد، شکل گیری اندام های جنین با مشکل روبرو می شود. از طرفی کمبود این ویتامین ها و مواد مغذی می تواند سلامت مادر را به خطر انداخته و باعث ضعف بدن و افزایش احتمال ابتلا به بیماری های مختلف از جمله عفونت های ویروسی شود. گاهی اوقات ما برای حفظ سلامتی و تامین مواد ضروری بدن مان ملزم به مصرف مولتی ویتامین ها هستیم؛ به خصوص در دوران بارداری که منابع غذایی به تنهایی جوابگوی ریز مغذی های لازم برای دو نفر نیستند و اینجا ضرورت استفاده از مولتی ویتامین ها و مکمل بارداری آشکار می شود.
ویتامین ها و ریز مغذی های ضروری در دوره بارداری
طبیعتا یک فرد به تمامی ویتامین ها اعم از ویتامین های گروه ب، ویتامین ث و ویتامین های محلول در چربی و همچنین عناصری چون آهن، منیزیم، کلسیم و … نه فقط در دوره بارداری بلکه در تمامی دوره های زندگی خود نیاز دارد اما بدن مادر برای رشد جنین و حفظ سلامت خودش، به برخی از این ریز مغذی ها نیاز ویژه تری پیدا می کند. مطابق راهنمای کشوری تغذیه در دوران بارداری و شیردهی، این ریز مغذی ها عبارتند از:
1-ویتامین های گروه B: میزان نیاز به برخی از ویتامین های این گروه مانند تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین به دلیل نقش آنها در متابولیسم کربوهیدرات ها و یا ویتامین پیریدوکسین به دلیل تاثیر آن در سنتز پروتئین ها به ترتیب 30 و 46 درصد افزایش می یابد اما برخی دیگر از ویتامین های گروه ب نظیر بیوتین هم هستند که میزان نیاز به آن در دوره بارداری نسبت به قبل از این دوره، تفاوتی پیدا نمی کند. همچنین ویتامین B12 با توجه به نقشی که در عملکرد سیستم عصبی، تقسیم سلولی و خونسازی دارد، باید نسبت به قبل کمی بیشتر مصرف شود. توجه داشته باشید که مصرف مکمل های بانوان برای بارداری که حاوی این ویتامین هستند، در مادران گیاهخوار به علت محروم بودن از مواد غذایی حاوی این ویتامین، بسیار لازم است.
2-فولات یا اسید فولیک: در این مقاله، از اهمیت مصرف این ویتامین به طور مفصل صحبت کردیم اما نکته حائز اهمیت این است که مصرف 400 میکروگرم در روز فولات از سه ماه قبل از بارداری شروع شده و به 600-800 میکروگرم در روز در دوره بارداری می رسد. زنانی که در یکی از دسته های ذیل جای بگیرند، در معرض خطر به دنیا آوردن نوزاد با نواقص لوله عصبی (NTD) هستند و باید از سه ماه قبل بارداری خود تا 12 هفته اول بارداری حدود 4000 میکروگرم فولیک اسید مصرف کنند:
- سابقه به دنیا آوردن یک جنین با NTD
- مادر یا همسر دارای NTD باشند
- همسر دارای فرزندی با NTD باشد
4-کلسیم: برای پیشگیری از برداشت املاح از استخوان های مادر به منظور استخوان سازی و تشکیل جوانه های دندان در جنین لازم است تا میزان مصرف کلسیم افزایش یافته، در غیر این صورت احتمال ابتلا به پوکی استخوان در سنین سالمندی در مادر به شدت افزایش می یابد. بنابراین مصرف مکمل های زنان باردار که حاوی این ریز مغذی هستند به ویژه در سه ماهه سوم بارداری و دوران شیردهی بسیار ضروریست. کلسیم مورد نیاز در زنان باردار و شیرده با سن کمتر از 18 سال 1300 و بالای 18 سال 1000 میلی گرم در روز می باشد.
5-آهن: وجود آهن برای تولید سلول های خونساز بدن، افزایش هموگلوبین، رشد و نمو و تامین ذخایر کبدی جنین ضروری است. به همین دلیل نیاز به آهن در دوره بارداری حدود دو برابر افزایش می یابد. این میزان آهن به هیچ وجه توسط غذا تامین نشده و مصرف مکمل های آهن در کنار غذا ضرورت دارد. دقت داشته باشید در مادران مبتلا به تالاسمی، این کمبود آهن باید قبل از بارداری برطرف شده و مادران گیاهخوار نیز باید 1.8 برابر نسبت به بقیه مادران آهن بیشتری مصرف کنند.
6-ید: یکی دیگر از ریز مغذی های ضروری است که باید در مصرف آن احتیاط نمود! در صورتی که ید کم مصرف شود، مشکلاتی مانند عقب ماندگی ذهنی را برای جنین ایجاد نموده و در صورت مصرف بیش از اندازه، مشکلات دیگری همچون هیپوتیروئیدی و گواتر را به وجود می آورد.
7-روی: از آنجایی که روی نقش موثری در متابولیسم سلولی دارد، نیاز به آن در دوران بارداری و شیردهی افزایش یافته و مادران گیاهخوار حتی تا 50 درصد افزایش نیاز به مصرف روی دارند.
کمبود این ماده مغذی در بدن می تواند سبب طولانی شدن زایمان، زایمان زودرس، اثرات تراتوژنی و مرگ جنین شود. با تجویز مکمل برای دوران زایمان توسط پزشک که حاوی این عنصر معدنی است، از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری می شود.
معرفی مکمل های قوی برای بارداری
تا اینجا به نیازهای تغذیه ای یک زن باردار به طور مفصل پرداختیم. در ادامه می خواهیم به بررسی تعدادی ازمکمل های قوی بارداری بپردازیم. ضمنا شما می توانید این مکمل ها و دیگر مولتی ویتامین های ضروری بارداری را در کمترین زمان ممکن از داروخانه دکتر اسلامی تهیه نمایید.
1-مکمل بارداری و شیردهی ترومام: در روند تولید مکمل ترومام که بر پایه شیر طبیعی گاو ساخته شده است، به تمامی مواد مغذی مورد نیاز بدن توجه شده است و عملا نیازی به مصرف دیگر مکمل ها نیست مگر اینکه پزشک با توجه به نیازهای بدن شما دستور دیگری داده باشد. این مکمل که در پنج طعم وانیلی، لیمویی، کاکائویی، عسلی و آناناسی وجود دارد با مصرف در دوره شیردهی می تواند با افزایش کیفیت شیر مادر موجب افزایش قدرت حل مسئله و قدرت بینایی کودک شود.
2-مکمل لیدی میل فاسبل: این مکمل یک مکمل غنی محسوب شده و تمامی نیازهای یک مادر در دوران بارداری و شیردهی را فراهم می‌کند. مکمل لیدی میل به دلیل به کار رفتن نوعی پره بیوتیک به نام اینولین در آن از بروز یبوست که یکی از عوارض شایع مکمل های بارداری است، جلوگیری می نماید. همچنین این مکمل فاقد گلوتن و قابل استفاده در بیماران سلیاکی بوده و در چهار طعم موزی، کاکائویی، توت فرنگی و وانیلی قابل تهیه می باشد.
3-قرص پرگناکر کانسپشن ویتابیوتیکس: این قرص به نوعی یک مکمل قبل بارداری محسوب شده که سرشار از ریز مغذی های ضروری قبل از بارداری برای کمک به آماده شدن برای تجربه مادری است. قرص پرگناکر کانسپشن سرشار از فولیک اسید بوده که از اهمیت مصرف این ریز مغذی پیش از بارداری آگاهید. این قرص همچنین با معده سازگار بوده و مناسب مصرف مادران گیاهخوار می باشد.
4-قرص پرگنازون هلث اید: یکی از ویژگی های خوب این محصول قابلیت استفاده آن در گروه های حساس است. منظور از گروه های حساس بیماران مبتلا به عدم تحمل لاکتوز، سلیاک، پر فشاری خون و افراد گیاهخوار می باشد. قرص پرگنازون فاقد هرگونه مواد نگهدارنده، رنگ مصنوعی و طعم دهنده بوده و به واسطه وجود کولین در رشد مغزی و شناختی جنین بسیار موثر است.
5-قرص پرگناکر ویتابیوتیکس: این مکمل حاوی آهن، اسید فولیک، روی، منیزیم، ویتامین D3، ویتامین های گروه ب، ید، سلنیوم و کارتنوئیدهای طبیعی است. علاوه بر این قرص پرگناکر ویتابیوتیکس به حفظ سلامت جنین و کاهش خطرات دوران حاملگی کمک نموده و از تولد نوزادان نارس جلوگیری می کند.
6-قرص پریناویت آیزن آپوویتال: قرص پریناویت تمامی نیاز مادر باردار به ریز مغذی ها را برای خون سازی، تامین انرژی و تقویت سیستم ایمنی بدن فراهم می کند. این مکمل دارای مجوز بهداشت بوده و به تقسیم سلولی و رشد بافتی کمک می کند.
7-قرص روکش دار فموبرا الحاوی: این قرص که حاوی فولیک اسید، ید و ویتامین های ضروری بدن در زمان بارداری است به عنوان یک مکمل قبل از بارداری مصرف می شود. علاوه بر این، قرص فموبرا می تواند تمامی نیازهای تغذیه ای بدن قبل از شروع این دوره تا پایان هفته دوازدهم بارداری را تامین کند.
عوارض استفاده از مکمل های بارداری
مکمل های بارداری نیز مثل هر فراورده دارویی دیگر ممکن است با عوارضی همراه باشند. عوارض این مکمل ها در زنان مختلف فرق می کند اما در حالت کلی عوارض جانبی این مکمل ها شامل حالت تهوع، یبوست و معده درد می باشد. البته برخی مکمل ها نیز عوارض جانبی مخصوص به خود را دارند که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:
- مکمل آهن: مصرف قرص آهن ممکن است عوارضی همچون تهوع، استفراغ، درد معده، دل پیچه، اسهال و یبوست را با خود به همراه داشته باشد. برای به حداقل رساندن این علائم بهتر است مصرف مکمل های آهن را به قبل از خواب موکول کنید.
- نکته قابل توجه این است که به مرور زمان و پس از چند روز این عوارض قابل تحمل شده و یا به طور کلی رفع خواهند شد؛ لذا زنان باردار نباید به هیچ عنوان مصرف مکمل آهن را قطع نمایند.
- مکمل کلسیم: این نوع مکمل ها به دلیل احتمال بروز اختلالات دارویی نباید با گروه های دارویی تترا سایکلین، کینولون ها، تیازید ها، فنی توئین و مکمل های آهن مصرف شوند. یبوست، تهوع، استفراغ، نفخ، بی اشتهایی و خشکی دهان از جمله عوارض مصرف مکمل های کلسیم است.
- مکمل ویتامین D: مصرف این ویتامین محلول در چربی با داروهای ضد تشنج، آنتی اسیدها، کورتیکو استروئیدها، تیازیدها، گلیکوزیدهای قلبی، پارافین مایع و کلستیرامین منجر به بروز اختلالات دارویی می شود. ویتامین D در صورتی که در حد مجاز مصرف شود هیچ گونه عوارض جانبی ندارد.
- مکمل اسید فولیک: مصرف مکمل فولیک اسید می تواند عوارض گوارشی و یا عصبی به دنبال داشته باشد. این عوارض گوارشی که بسیار نادر است، شامل بی اشتهایی، تهوع و مزه تلخ در دهان است. عوارض عصبی که تا کنون گزارش شده است، شامل اختلالات خواب، مشکلات تمرکز، تحریک پذیری، اضطراب و افسردگی گذراست.
- مکمل ید: سردرد، تب، اسهال، آنژیوادم، کهیر، سرکوب تیروئید و آکنه از جمله عوارض گزارش شده برای مصرف این مکمل هاست.
کلام آخر
در این مقاله به معرفی نیازهای تغذیه ای در دوران بارداری و اهمیت استفاده از مکمل ها پرداختیم. مصرف این مکمل ها می تواند احتمال بروز نقص های مادرزادی را کاهش داده و به حفظ سلامت مادر و نوزاد کمک کند. به هیچ عنوان نباید هیچ یک از مکمل های بارداری سرخود مصرف شود؛ بلکه انتخاب بهترین مکمل باید بر اساس جواب آزمایش های دوران بارداری و نظر پزشک صورت بگیرد. همچنین مصرف این مکمل ها را بدون تجویز پزشک کم یا زیاد نکنید.